Het ontstaan van de Berlijnse Muur

Een van de afspraken tijdens de Conferentie van Jalta was dat Berlijn in vier bezettingszones verdeeld zou worden. In het Westen vormden de Fransen, Engelsen en Amerikanen een front en in het Oosten zwaaide de Sovjet-Unie de scepter. Na het verdelen van de bezettingszones kon men met behulp van een pas vrijelijk van Oost naar West bewegen. Zeker na de oprichting van de DDR in 1949 kwam er een grote toestroom op gang van mensen vanuit Oost-Duitsland naar West-Berlijn. Ook vanuit andere Oostbloklanden, voornamelijk Tsjecho-Slowakije en Polen, stroomden gelukzoekers richting West-Berlijn. Voor hen was het de snelste manier om toegang te krijgen tot het vrije Westen. In totaal waren er in 1961 2,6 miljoen mensen die de oversteek hadden gemaakt.

Het meest dramatische voor de DDR was dat een groot deel van de ´vluchtelingen´ hooggeschoold was. Voor de DDR was dat geen goede zaak met betrekking tot de ontwikkeling van de jonge, communistische heilstaat. Daarnaast waren er veel West-Berlijners die gingen winkelen in Oost-Berlijn, omdat de prijzen daar veel lager waren dan in West-Berlijn.

Voor Sovjet-Unie leider Nikita Chroesjtsjov en DDR voorman Walter Ulbricht was de maat vol. Zij namen het drastische besluit om de toestroom naar West-Berlijn een halt toe te roepen door een muur te bouwen die Berlijn in tweeën zou splitsen, de Berlijnse Muur.

De bouw van de Berlijnse Muur

Op 13 augustus 1961 werd begonnen met een 45 kilometer lange muur die Oost- en West-Berlijn van elkaar scheidde. De bouw nam enkele weken in beslag. De Berlijnse Muur was ongeveer 10 meter breed en voorzien van prikkeldraad. Oost-Duitse bewakers hadden van hun meerdere een schietbevel gekregen; iedereen die probeerde te vluchten naar West-Berlijn werd zonder pardon neergeschoten. Er werden in de tijd van de Berlijnse Muur diverse vluchtpogingen ondernomen. Veel van deze pogingen liepen goed af, echter niet voor 138 mensen die de dood vonden.

Berlijnse Muur als propagandamiddel

Oost-Duitsland gebruikte de Berlijnse Muur naast het tegenhouden van de stroom naar het Westen ook als propagandamiddel. In de pers werd gesproken over een ‘antifascistische beschermmuur’ die de bevolking moet behoeden voor het kwaad uit het Westen.

Het Westen zag de Berlijnse Muur als het bewijs voor het onderdrukken van de eigen bevolking door de regering. Dit gebrek aan vrijheid werd dan ook herhaaldelijk in de Westerse media naar voren gebracht. Het sneuvelen van een aantal vluchtelingen werd als offer tegen Stalin gezien.

De val van de Berlijnse Muur

In de jaren 80 waren de eerste scheurtjes in het Warschaupact zichtbaar. Er kwamen vanuit de verschillende communistische staten diverse protestbewegingen op gang, zoals Lech Walesa in Polen met zijn partij Solidariteit. Economisch gezien ging het steeds slechter en de achterstand met betrekking tot de wapenwedloop met de Verenigde Staten werd steeds groter.

Met de komst van Michail Gorbatsjov als nieuwe leider van de Sovjet-Unie werden de strakke touwtjes wat gevierd en was er meer ruimte voor dialoog tussen de Sovjet-Unie en haar lidstaten van het Warschaupact. Gesprekken over een meerpartijenstelsel met Hongarije leidden tot gaten in het IJzeren Gordijn in 1989. Oost-Europeanen konden hierdoor zonder problemen naar het Westen gaan. Hiermee had de Berlijnse Muur haar functie feitelijk gezien verloren. Dit leidde op 9 november tot de val van de Berlijnse Muur.